Пошук

Выкладчык астраноміі Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка протаіерэй Аляксандр Шымбалёў: «У зорках адлюстроўваецца Бог»

22 кастрычніка 2021

Ураджэнец Гомеля, ён пасля школы, не адшукаўшы ў пераліку факультэтаў беларускіх ВНУ астраноміі, з'ехаў у Адэсу і паступіў на фізічны факультэт мясцовага дзяржуніверсітэта — там спецыяльнасць «Астраномія» была.

З 1996 года ён выкладае гэты прадмет у Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце імя Максіма Танка і з'яўляецца аўтарам 20 кніг, некалькіх падручнікаў, больш за 80 навуковых і навукова-метадалагічных выданняў. Таксама протаіерэй Аляксандр Шымбалёў — намеснік старшыні Сінадальнага інфармацыйнага аддзела Беларускай Праваслаўнай Царквы, клірык парафіі прападобнага Серафіма Сароўскага ў горадзе Мінску.

У інтэрв'ю ўласнаму карэспандэнту «Літаратурнай газеты» протаіерэй Аляксандр адказаў на пытанні аб навуцы, веры і забабонах:

— Аляксандр Альбертавіч, зоркі і Бог — здавалася б, кірунак адзін, але шляхі спасціжэння такія далёкія адзін ад аднаго. А можа, гэта і не так, можа, я памыляюся?

— Імкненне раздзяліць зоркі і Бога — выключна элемент атэістычнага мыслення, якое доўгія гады ўзмоцнена культывавалася ў нашым грамадстве. Да гэтага пачынаючы яшчэ з самых старажытных часоў ніхто гэтых паняццяў не раздзяляў, хутчэй наадварот, бачны нам Сусвет даказваў боскі пачатак усяго існага. Успомніце старажытны прынцып пазнання: пазнай Тварца праз стварэнне, гэта значыць «натуральнае богапазнанне». Гэта настолькі проста, што нават чалавеку, яшчэ не навучыўся мець зносіны з Богам праз малітву, адкрываецца светлы шлях ісціны праз сузіранне прыгажосці і гармоніі светабудовы, праз разнастайнасць і бясконцасць ўсяго існага. Усведамленне Бога нашмат складаней і прасцей, чым мы гэта сабе ўяўляем. Аднойчы здзівіўшыся дасканаласці і прыгажосці кветкі, мы ўжо робім крок да Госпада.

— А як жа быць з навуковым атэізмам, які жыве і дагэтуль у галовах многіх нашых суграмадзян? Ці ён таксама своеасаблівая рэлігія?

— Безумоўна, атэізм — рэлігійная форма свядомасці, дакладней, своеасаблівы культ веры ў нявер'е Боскага промыслу, прытым вельмі жорсткі. Мне здаецца, што за атэізмам хаваецца нешта іншае, можа, нейкі культ. З гісторыі мы ведаем прыклады абагаўлення сіл прыроды, духаў продкаў, нейкіх незвычайных месцаў. Але забываем аб адным з супраціўных свабоднаму чалавеку культаў — цэзара. Бо ў першыя стагоддзі хрысціянства народы антычнасці прымушалі пакланяцца нароўні з алімпійскімі багамі яшчэ і статуям рымскіх імператараў, прыраўнаваных да багоў. Існавалі цэлыя рытуалы абагаўлення, са сваімі малітвамі, гімнамі і ахвярапрынашэннямі. Хрысціяне гэтага прыняць не маглі і падвяргаліся жорсткім ганенням. Дзе з'яўляецца атэізм, чакайце з'яўлення культу героя, культу правадыра або цэзара.

— Вы фізік, багаслоў, служыце ў парафіі прападобнага Серафіма Сароўскага ў Мінску. Як гэта ў вас спалучаецца? Ці не перашкаджаюць адно аднаму астраномія і тэалогія?

— Наадварот, дапамагаюць. Святар не павінен быць адарваны ад жыцця. Гэта мы крыху здзічэлі ў аднастайнасці мінулага стагоддзя. Да 1917 года ні ў каго не выклікала здзіўлення, калі за ўніверсітэцкай кафедрай, у анатамічным тэатры, за выкладчыцкім сталом гімназіі або рэальнага вучылішча стаяў чалавек, якога праз некалькі гадзін можна было сустрэць у храме ўжо ў іерэйскім, а то і архіерэйскім уборы. І фізіка, і багаслоўе спасцігаюць навуковымі метадамі законы быцця, матэрыі, духоўных асноў чалавека і грамадства. Яны могуць і не перасякацца, існаваць асобна, але падспудна дапаўняць адно аднаго і больш поўна паказваць карціну нашага свету.

— Часам, гледзячы на зорнае неба, адчуваеш амаль містычны жах ад каласальнай механікі, ад той рухомай таямніцы светабудовы, якая вісіць безданню над галавой. Хто я, хто мы, што наша зямля? Пясчынка на далоні вечнасці! Дзе тут навука і Дзе Бог?

— Ваш стан натуральны, ён уласцівы любому думаючаму чалавеку, які спрабуе ўявіць сабе гэтую дурную бясконцасць, параўнаць нашу маленькую Зямлю, нікчэмную у параўнанні з Сонцам, а потым уявіць, што ў Млечным Шляху больш за дзвесце мільярдаў такіх зорак, як сонца. Тут ёсць ад чаго прыйсці ў жах! Але чалавецтва не ўпадае ў ступар, яно працягвае жыць. Таму што ў чалавеку — вобраз Божы. Кожны з нас створаны па вобразу Божаму, і вобразнасць гэтая сакральная і неспасціжная. Без яе няма, уласна, чалавека. Уявіць немагчыма, каб падобнымі пытаннямі задаваліся, скажам, сабака або малпа. А вось чалавеку гэта дадзена. Магчымасць спасціжэння існага — першапачатковы дар чалавека, яго боская іскра. Іншае пытанне, як ён ёю распараджаецца. Мы самі выбіраем, куды, у які бок нам ісці — да святла Божага або ў змрок запусцення.

Чалавек з часу ўсведамлення сябе чалавекам ведае аб канечнасці свайго зямнога жыцця, але не баіцца смерці. Для фізічных і сацыяльных навук гэта загадка, а тэалогія дае вельмі лаканічны адказ — усё ў вобразе Тварца, Які жыве ў кожным з нас. Бо чалавек створаны патэнцыйна несмяротным, і, нават таго не ўсведамляючы, мы пра гэта ведаем і памятаем. Таму чалавек жыве так, як быццам будзе жыць вечна. Аднак многія з нас настолькі гэты вобраз у сабе зацяняюць, што зусім адпадаюць ад свайго Стваральніка. І тады з'яўляюцца розныя страхі.

— Вас ведаюць у Беларусі як актыўнага праціўніка забабонаў і астралогіі, але, працягваючы думку аб «зацяненні самім чалавекам у сабе Божага вобраза», хацелася б даведацца Ваша меркаванне аб цяпер модным захапленні багемнага асяроддзя экзатычнымі культамі індзейцаў Амазоніі, шаманамі, тыбецкімі практыкамі, Егіпецкай «Кнігай мёртвых». Па нядзелях людзі апантана б'юць паклоны ў праваслаўным храме, а на тыдні бягуць у кумірні да чараўнікоў і іншых, удзельнічаюць у сумніўных і не заўсёды бязвінных абрадах...

— Астралогія — прамаці многіх людскіх памылак і падманаў, яе прыхільнікамі былі многія знакамітыя навукоўцы, скажам, Ціха Браге, Іаган Кеплер, дзесьці нават Лейбніц. Да дзевятнаццатага стагоддзя гэтая галіна ведаў прыходзіць у запусценне, не прайшоўшы праверку навуковай метадалогіяй, аднак яе рэанімуе Юнг і псіхааналіз. Хоць і да таго і да іншага ў навуковай супольнасці маецца маса пытанняў. Сёння ўпэўнена можна сказаць, што астралогія не з'яўляецца навукай, яна не прайшла навуковай праверкі і ператварылася ў звычайную гадацельную практыку.

А зараз пра навамодныя захапленні асобных нашых суграмадзян. Яны з'яўляюцца перш за ўсё ад няўстойлівасці ў веры і ад не заўсёды разумнай цягі да залішніх эксперыментаў. Калі вера ў чалавеку слабая або яе на паверку і зусім няма, ёсць абрадавасць, а глыбіня багаслоўскага ўсведамлення адсутнічае — вось тут і пачынаюцца хістанні. Старое паганскае часам змешваецца з хрысціянскім. Яркі прыклад — таксама модны цяпер культ Санта Муэрте, які сумясціў у сабе элементы старажытных культаў майя і ацтэкаў з каталіцызмам. Людзей вабіць магізм — жаданне атрымаць нейкія даброты праз нескладаныя маніпуляцыі, без глыбокай духоўнай працы. Захапленне падобным небяспечна для душэўнага здароўя чалавека. Вельмі часта за модным кумірам маячыць белы халат псіхіятра. Вядома, не дай Бог такога, але паўсюдна гэта — перш за ўсё выпампоўванне грошай з няўстойлівага ў веры ці ўвогуле таго, хто не прыйшоў да яе, чалавека. Я са свайго святарскага досведу ведаю, колькі бед і трагедый нясуць людзям падобныя эксперыменты над сваёй душой.

Сапраўды, чалавеку цяжка змагацца з падобнымі пошасцямі ў адзіночку, а ў Царквы назапашаны шматвяковы вопыт такога супрацьстаяння. У гэтым мне і бачыцца выратаванне.

— Цяпер многія публіцысты сцвярджаюць, што менавіта мысліцелі Царквы, асабліва Заходняй, і прыдумалі ўсю гэтую дэманалогію і далі метадычкі інквізіцыі.

— Царква мае дакладнае вучэнне аб тым, хто такія гэтыя дэманы і чаму яны дакучаюць чалавеку. Перш за ўсё гэта адпаўшыя ад Бога ангелы, служэбныя духі, якія заганарыліся і пазайздросцілі чалавеку, створанаму па вобразу Божаму. Адсюль і ўсе іх падкопы. Змагаючыся з грахом, мы, па словах Апостала Паўла, вядзем «змага́нне наша не су́праць крывí і пло́ці, а су́праць нача́льстваў, су́праць улад, су́праць сусве́тных уладаро́ў це́мры ве́ку гэтага, су́праць злых ду́хаў паднябе́сных» (Эф. 6:12). Так і Царква не заклікае нас змагацца са сваім целам — цела нас да граху не схіляе, яно цалкам без яго абыходзіцца. Грэх жа прыходзіць да нас з-за паклёпаў цёмных сіл і застае, што называецца, знянацку. Чалавек часта на споведзі кажа: знайшло нейкае насланне — і ўсё зрабіў не так, як хацелася. Вось гэта і ёсць праца зла, якая хоча пазбавіць чалавека Царства Нябеснага, і з ім, безумоўна, трэба змагацца. Шлях збаўлення — пост і малітва.

— Хацеў бы агучыць вам інфармацыю аднаго з мінакоў з мінскай вуліцы: у яго ў акрузе жыхары 4-5 вёсак апошнія гады ходзяць маліцца не ў Царкву або касцёл, а ў малітоўны дом. Гэта пачатак новай Рэфармацыі?

— Гэта элементарны чалавечы фактар, які азначае, што пастар баптыстаў ці пяцідзясятнікаў — таленавіты і харызматычны чалавек. А свяшчэннік і ксёндз, хутчэй за ўсё, фармальна займаюць свае месцы. Але я магу вам і зваротны прыклад прывесці: ведаю раён, дзе гадоў дзесяць таму была вельмі моцная абшчына пяцідзесятнікаў, але сёння яе ўжо не існуе. Цяпер многае залежыць ад асобы, якая абапірае на сябе ношу пастарства.

— Не магу не пацікавіцца вашымі літаратурнымі прыхільнасцямі.

— Чытаю шмат. Перавагу аддаю багаслоўскай, навукова-папулярнай літаратуры, калісьці зачытваўся Гётэ, рускімі рэлігійнымі філосафамі. Сёння з задавальненнем чытаю Міларада Павіча. Яго раман «Хазарскі слоўнік» — вялікі твор.

— Па свайму светаадчуванню вы чалавек Усходу ці Захаду?

— Хутчэй за ўсё, чалавек свету. Трэба ва ўсіх народаў браць толькі лепшае і ніколі не браць дрэннага.

Гутарку вёў Валерый Казакоў, уласны карэспандэнт «ЛГ» у Рэспубліцы Беларусь.

lgz.ru/Church.by