Пошук

Тры іерархі Балгарскай Праваслаўнай Царквы выступілі з заявай з нагоды сітуацыі на Украіне

12 кастрычніка 2018

Мітрапаліты Лоўчанскі Гаўрыіл, Варненскі і Вялікапрэслаўскі Іаан, Відзінскі Данііл выказалі свае меркаванні адносна трывожнай сітуацыі, у якой знаходзіцца Праваслаўная царква на Украіне. У заяве, апублікаванай 9 кастрычніка 2018 года афіцыйным сайтам Балгарскай Праваслаўнай Царквы, гаворыцца:

На пасяджэнні 04.10.2018 г. Свяшчэнны Сінод Балгарскай Праваслаўнай Царквы - Балгарскага Патрыярхату (БПЦ-БП) разгледзеў ліст з увх. № 599 ад 3.10.2018 г. Патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі Кірыла з нагоды трывожнай сітуацыі, у якой знаходзіцца Праваслаўная царква на Украіне, і дзеянняў Канстанцінопальскага Патрыярхату на кананічнай тэрыторыі Рускай Праваслаўнай Царквы - Маскоўскага Патрыярхату ў згаданай дзяржаве.

Пасля прачытання ліста ў ходзе дыскусіі былі выказаны розныя меркаванні. Кожны з глыбокапаважыных сабратоў архіерэяў, хто жадаў падзяліцца сваім меркаваннем па разглядаемым пытанні, меў магчымасць гэта зрабіць.

Кіруючыся сваім архіерэйскім сумленнем, выказваем наступныя меркаванні:

У першую чаргу, ствараецца ўражанне неадпаведнасці паміж матывамі, заяўленымі з боку Канстанцінопальскай Патрыярхіі адносна яе аднабаковага ўмяшання ў справы іншы Памеснай Царквы, і тым, што ў бягучы момант рэальна адбываецца з прычыны гэтага ўмяшання. Заяўляецца, што ідзе пошук шляхоў пераадолення падзелу, які існуе сярод праваслаўнага народа на Украіне, аднак на цяперашнім этапе праваслаўныя, якія вызнаюць сваё духоўнае адзінства з кананічнай Украінскай Царквой Маскоўскага Патрыярхату, перажываюць гвалт і нясуць чалавечыя ахвяры. Пытанне: што здарыцца з гэтымі людзьмі, калі з прычыны заяўленых Канстанцінопалем намераў на Украіне разам з кананічнай Украінскай Праваслаўнай Царквой Маскоўскага Патрыярхату будзе створана іншая кананічная праваслаўная структура?

Ці забыліся мы, да чаго прывяло ўмяшанне дзяржаўнай улады ў справы БПЦ-БП у пару сумнага падзелу 1992 - 2004 гадоў, калі шэраг храмаў, манастыроў, вытворчых прадпрыемстваў і фінансаў нашай Праваслаўнай Царквы былі захоплены раскольнікамі пры садзейнічанні палітычнай улады таго часу? Хто прыме на сябе адказнасць за ўсіх тых людзей на Украіне, чыё жыццё будзе пад пагрозай у той момант, як яны ўстануць на абарону сваіх святынь - храмаў і манастыроў, калі адбяруць рэгістрацыю ў цяперашняй кананічнай Праваслаўнай Царквы, да якой яны належаць, пра што адкрыта кажуць палітыкі Украіны?

Дазволім сабе нагадаць словы незабыўнага мітрапаліта Неўракопскага Нафанаіла, сказаныя на пашыраным надюрысдыкцыйным Усеправаслаўным саборы ў 1998 годзе: «Пытаюся ў сябе, чый я клірык? Палітычнай улады або Царквы? Часта кажу, што я стаў клірыкам, каб слухаць расу, а не брукі. Мы, клірыкі, не ўмешваемся ў палітыку і не хочам, каб палітыкі ўмешваліся ў царкоўныя справы» (з Дзеяў Сабора 1998 г. у Сафіі).

У другую чаргу, асабліва турбуе нас глыбокая неадпаведнасць паміж абгрунтаваннем Канстанцінопальскай Патрыярхіяй сваіх дзеянняў і існуючым тысячагоддзі ў Праваслаўнай Царкве кананічна-прававым парадкам. Робяцца спасылкі на дакументы больш чым трохсотгадовай даўнасці адносна прадастаўлення або непрадастаўлення правоў на юрысдыкцыю з боку Канстанцінопальскага Патрыярхату Маскоўскаму, і Маскоўская Патрыярхія абвінавачваецца ў захопе правоў на юрысдыкцыю над Кіеўскай мітраполіяй. Аднак Заява аб парушэнні гэтых правоў робіцца праз трыста гадоў пасля выдачы адпаведных дакументаў. Падобныя спрэчкі за тэрыторыі і права на юрысдыкцыю на іх таго ці іншага епіскапа з'явіліся не сёння. Асабліва важна нагадаць 133-е правіла Карфагенскага Памеснага сабора 419 г., які ўсталяваў тэрмін у тры гады, на працягу якіх дапушчальны разгляд прэтэнзій прыналежнасці тэрыторыі да юрысдыкцыі дадзенага епіскапа. 17-е правіла IV Усяленскага Сабора і ідэнтычнае яму 25-е правіла VІ (Трульскага) Усяленскага Сабора вызначаюць даўнасць у трыццаць гадоў для спрэчак адносна прыналежнасці парафіі да епархіі дадзенага кіруючага епіскапа.

У разгледжаным выпадку гаворка ідзе аб даўнасці больш чым у 300 гадоў. Ці трэба нагадваць, што за больш чым тысячагоддзе узаемаадносін паміж Балгарскай Праваслаўнай Царквой і Канстанцінопальскім Патрыярхатам, а таксама астатнімі аўтакефальнымі Цэрквамі, створанымі на Балканах пазней, межы епархій той ці іншай з гэтых Памесных Цэркваў мяняліся неаднаразова згодна зменлівасці гістарычных падзей і змен межаў дзяржаў, у якіх знаходзілася дадзеная Царква. Ці азначае гэта, што дапушчальна рабіць пераацэнку юрысдыкцыі тэрыторыі, скажам, старажытнай Месямврыйскай епархіі - да якой Памеснай Царквы на Балканах яна належыць? Як было ўказана ў нядаўнім лісце Яго Свяцейшасці Патрыярха Сербскага Ірынея Усяленскаму Патрыярху, «у свяшчэннакананічным паданні і практыцы Царквы, акрамя іншых, існуе крытэрый старажытнасці і «старажытных звычаяў» (8-е правіла III Усяленскага сабора), прынятых усімі адносін, якія такі выдатны кананіст, як вы, лепш нашай пакоры ведае» (ліст ад 13 жніўня 2018 г.) гэта значыць устанаўленні, прынятыя ўсімі Цэрквамі на працягу стагоддзяў, не могуць адмяняцца або аспрэчвацца адной Памеснай Царквой (у дадзеным выпадку — Канстанцінопальскай), якімі б ні былі для гэтага матывы. Дапушчальнасць прэтэнзій Канстанцінопальскай Патрыярхіі азначае літаральнае рассяканне адзінства Праваслаўнай Царквы.

Мяркуем, у дадзеным выпадку дарэчы нагадаць некаторыя заявы Патрыярха Варфаламея па той жа тэме з недалёкага мінулага. У сваім лісце ад 11 ліпеня 1995 г. Канстанцінопальскі Патрыярх Варфаламей піша патрыярху Маскоўскаму і ўсяе Русі Аляксію ΙΙ наступнае: «У гэтай сувязі хочам запэўніць Вас, што ўключэнне ўкраінскіх суполак [з дыяспары, гэта значыць за межамі Расіі і Украіны] у кананічны парадак Праваслаўнай Царквы праз прыняцце іх пад амафор Усяленскага Патрыярхату апынецца, у канчатковым рахунку, дабратворным, упэўненыя, і для адносін свяцейшай Рускай Царквы з вернікамі на Украіне. Таму што, з аднаго боку, прынятыя будуць абавязаны афіцыйна заявіць, што яны не стануць імкнуцца да аўтакефаліі Украінскай Царквы або яе часткі праз вядомыя метады дзеючых усімі спосабамі «аўтакефалістаў», а з другога боку, таму што яны не змогуць супрацоўнічаць або ўваходзіць у зносіны з іншымі ўкраінскімі раскольніцкімі групамі, якія знаходзяцца па-за зносінамі з Праваслаўнай Царквой, без шкоды для сябе, паколькі для іх будзе ў сіле кананічны прынцып: «хто мае адносіны з пастаўленым па-за зносінамі, сам становіцца па-за зносінамі»». Гэтай пазіцыі Канстанцінопальскі Патрыярхат прытрымліваўся строга і паслядоўна да нядаўняга часу.

Па гэтымаму пытанню можна прывесці яшчэ шмат довадаў, але, на нашу думку, вышэйсказанае досыць ясна кажа пра небяспеку для адзінства Праваслаўнай Царквы, якая сыходзіць ад аднабаковых дзеянняў Канстанцінопальскага Патрыярхату на Украіне. Ці ёсць у яго падставы дзейнічаць падобным спосабам ці не, ці мае, у сваю чаргу, Маскоўскі Патрыярхат прычыны абараняць свае правы - гэта, мяркуючы па тэндэнцыі развіцця сітуацыі, пытанне, якое, відавочна, не можа быць вырашана дзвюма Патрыярхіямі. Але сутыкнуўшыся з фактычным спыненнем еўхарыстычных зносін паміж дзвюма Памеснымі Цэрквамі, якія пры паглыбленні спрэчкі маглі б перанесці цяперашні лакальны раскол з Украіны ў раскол глабальнага маштабу Святога Праваслаўя, мы не можам прыняць, што працяг аднабаковых дзеянняў Канстанцінопальскага Патрыярхату на Украіне ёсць спосаб дазволу царкоўнага падзелу там. «Параўноўваючы раскол з ерассю, свяціцель Іаан Залатавуст кажа, што разрыў адзінства і паўнаты Царквы ёсць не меншае зло, чым стварэнне ерасі. І наколькі раскол у гэтым выглядзе варты асуджэння, настолькі ж ён заслугоўвае яшчэ большага асуджэння за свае наступствы, таму што, у канчатковым рахунку, кожны раскол ператвараецца ў ерась» (епіскап Нікадзім Мілаш).

Такім чынам, Канстанцінопальскі Патрыярхат не мае права ўступаць на чужую кананічную тэрыторыю і ўваходзіць у зносіны са схізматыкамі на Украіне. Дапушчэнне такога ўварвання або цярпімасць да яго прывялі б да небяспечнага прэцэдэнту, наступствы якога непрадказальныя і пагражаюць адзінству Царквы. Калі сёння будзе дапушчана неправамернае ўварванне на чужую кананічную тэрыторыю, што нам можа гарантаваць, што заўтра тое ж самае не здарыцца з намі, г. зн. з кананічнай тэрыторыяй Балгарскай Праваслаўнай Царквы? Прэтэнзіі на ажыццяўленне надгранічнай юрысдыкцыі з боку адной Памеснай Царквы у дыяцэзе іншай Памеснай Царквы ні ў якім выпадку не могуць быць апраўданыя!

На падставе вышэйсказанага і яшчэ па шэрагу прычын, у ліку якіх — вопыт перажытага падзелу ў Балгарскай Праваслаўнай Царкве і пераадоленне гэтага балючага пытання праз святы пашыраны надюрысдыкцыйны Усеправаслаўны сабор, скліканы ў Сафіі ў 1998 годзе, мы выказваем перакананне, што аўтарытэтнае рашэнне царкоўнай спрэчкі на Украіне пры дадзенай сітуацыі магчыма выключна праз усеправаслаўнае абмеркаванне і скліканне Усеправаслаўнага сабора. Некалькі дзён таму Антыяхійскі Патрыярхат выйшаў з прапановай аб скліканні сустрэчы Прадстаяцеляў Памесных Цэркваў.

На такім Усеправаслаўным саборы нам варта, перш за ўсё, трымацца канонаў і адзінства Праваслаўя, таму што, як казаў, звяртаючыся да Канстанцінопальскага Патрыярха Варфаламея ў сваім выступленні на Саборы ў 1998 годзе блажэнна сканаўшы мітрапаліт Нафанаіл, «мы сабраліся, каб вылечыць раскол, але ні ў якім разе вынікам гэтага Усеправаслаўнага сабора не павінен стаць новы раскол» (з Дзеяў Сабора 1998 г. у Сафіі).

Лічым карысным працытаваць адказ глыбокапаважанага намі Усясвяцейшага Канстанцінопальскага Патрыярха Варфаламея: «Дзякуем Неўракопскаму мітрапаліту... Адносна некаторых месцаў у яго прамове не верым, што святы брат мяркуе, быццам мы жадаем супрацоўнічаць з дзяржавай на шкоду кананічнай Царквы краіны. Таксама адносна таго, што кажуць раскольнікі, быццам мы адступім і нібыта кожная Царква прызнае іх тымі, якімі яны сябе самі ўяўляюць, кажам, што раскол, які будзе сфарміраваны пасля 20 кастрычніка, смешны, і ніхто не будзе абавязаны прызнаць ілжэцаркву. Скопская царква [Македонская] гады змагаецца, каб быць прынятай, быць прызнанай іншымі Цэрквамі, але паколькі яна сфарміравана і ўладкавана ў вядомых умовах, ніхто да гэтага дня яе не прызнае, і не лічым, што прызнае ў будучыні. Ніхто не можа аказваць ціску на адну асобную Праваслаўную Царкву ў гэтым кірунку»

Для нас дзіўна, што пры такой канфліктнай сітуацыі няма пошуку магчымасцяў для дыялогу. Тут можна выкарыстоўваць прыклад з адмовай БПЦ-БП ад удзелу ў саборы на востраве Крыт ў 2016 годзе. Тады Свяшчэнны Сінод грунтоўна патлумачыў, што падрыхтоўка сабора недастатковая, што ёсць шэраг пытанняў, па якіх не дасягнута згода, і існуе рэальная рызыка аказання ціску пры прыняцці пэўных рашэнняў. Наступныя падзеі, уключаючы і нядаўні прыклад з прыняццем Канстанцінопальскім Патрыярхатам рашэння, якім дазваляецца другі шлюб святароў (г. зн. шлюб пасля хіратоніі), сапраўды паказваюць, што асцярогі Свяшчэннага Сінода мелі падставы. Уступленне ў шлюб пасля пасвячэння катэгарычна забаронена Апостальскім правілам і рашэннем Усяленскага сабора. Па гэтаму пытанню існаваў Усеправаслаўны кансэнсус, адлюстраваны ў праектах рашэнняў рыхтуемага тады Усеправаслаўнага сабора. На Саборы на Крыце тэкст дакумента канкрэтна ў гэтай частцы быў зменены і набыў няяснасць, якая адкрывае дзверы для розных інтэрпрэтацый. Пастанова Канстанцінопальскага Патрыярхату, якая неўзабаве рушыла, пацвердзіла абгрунтаванасць боязі Свяшчэннага Сінода. У гэтым сэнсе адмова ад удзелу ў дадзеным саборы не азначае абавязкова незахаванне саборнасці Праваслаўнай Царквы - хутчэй, парушэнне саборнасці мае месца, калі не лічацца з царкоўнымі правіламі.

З малітвай выказваем сваю надзею на пачатак усеправаслаўнага абмеркавання сітуацыі, якая склалася, і скліканне Усеправаслаўнага сабора для вырашэння царкоўнага пытання на Украіне.

Молім Бога, няхай захавае Ён Сваю Царкву ад далейшых разладаў.

† Мітрапаліт Лоўчанскі Гаўрыіл

† Мітрапаліт Варненскі і Вялікапрэслаўскі Іаан

† Мітрапаліт Відзінскі Данііл

9 кастрычніка 2018 г.

Св. ап. Іакава Алфеева, прап. Андраніка і Афанасія

Патрыярхія.ru / Church.by