Пошук

«Ён быў сапраўдным ва ўсім і з усімі»: протаіерэй Аляксандр Балоннікаў пра мітрапаліта Філарэта

24 кастрычніка 2021

24 кастрычніка, 56 гадоў таму, адбылася епіскапская хіратонія мітрапаліта Філарэта, першага Патрыяршага Экзарха ўсяе Беларусі. У гадавіну гэтай падзеі на сайце Гродзенскай епархіі апублікаваны ўспаміны протаіерэя Аляксандра Балоннікава, які вучыўся, а затым працаваў у Мінскай духоўнай семінарыі пад кіраўніцтвам уладыкі Экзарха і заўсёды з цяплом успамінаў гэты час:

Упершыню Высокапраасвяшчэннейшага мітрапаліта Філарэта мне давялося ўбачыць у самым пачатку дзевяностых гадоў у горадзе Гомелі, у дзень прастольнага свята Петрапаўлаўскага сабора. Тады мне запомніўся характэрны для ўладыкі зварот да чалавека: ён глядзеў на ўсіх, а бачыў кожнага. Цяпер я разумею, што ён ішоў па дарожцы, высланай жывымі кветкамі, да сабора і вітаў прысутных прыхаджан, як рабіў гэта заўсёды. Але тады, злавіўшы яго погляд у вялізным натоўпе, я падумаў, што ён шукаў у ім менавіта мяне. Вось такой сілы быў позірк гэтага чалавека. Гэтая сустрэча адыграла важную ролю ў маім далейшым выбары паступаць у семінарыю.

На ўступных іспытах мітрапаліт быў старшынёй прыёмнай камісіі, якая складалася амаль з усіх выкладчыкаў семінарыі, чалавек 25. А нас, абітурыентаў, было 120. Мы хваляваліся, конкурс быў вялікім. Але прысутнасць уладыкі Экзарха, тое, як ён задаваў пытанні, сам яго голас змякчаў нашу трывогу. Наступныя нашы сустрэчы з ім былі на лекцыях. Пры каласальнай занятасці па кіраванні Экзархатам, вельмі інтэнсіўных царкоўна-дзяржаўных адносінах, працы ў сінадальных камісіях, мностве замежных камандзіровак наш любімы выкладчык быў адным з самых дысцыплінаваных, вельмі рэдка прапускаючы лекцыі.

Больш інтэнсіўныя стасункі з уладыкам мітрапалітам пачаліся ў мяне на пятым курсе, калі ён стаў маім навуковым кіраўніком дыпломнай працы: «Дзеі апосталаў як гістарычная кніга Новага Запавету».

Кансультацыі праходзілі звычайна позна ўвечары, таму што на працягу дня мітрапаліт быў вельмі заняты семінарскімі і манастырскімі пытаннямі. Да яго за дапамогай і парадай звярталіся і раённыя кіраўнікі. Прыязджалі з розных куткоў Беларусі, веруючыя людзі, якія прасілі накіраваць ім святара. Чароды такіх хадакоў часам заканчваліся познім вечарам. І вось, нягледзячы ні на што, мітрапаліт Філарэт браў маю напісаную ад рукі працу і чытаў яе ўслых, перыядычна задаючы пытанні: «А дзе ты гэта вычытаў?», «А з гэтым меркаваннем ты згодны?» Ён заўсёды пытаўся з дзіўнай павагай і задаваў пытанні так, быццам хацеў даведацца інфармацыю менавіта ў цябе, быццам ты прыйшоў яму распавядаць нешта новае, а не ён табе цяпер будзе рабіць заўвагі.

Для яго кожны чалавек меў велізарную каштоўнасць. На адной педагагічнай радзе ў семінарыі абмяркоўвалі парушэнне дысцыпліны студэнтам, сынам святара. Абмеркаванне заняло каля гадзіны. Выступілі рэктар, інспектар, старшы памочнік, далі негатыўныя характарыстыкі выкладчыкі. Усё сведчыла аб тым, што студэнта трэба адлічваць. А мітрапаліт вяртаецца да абмеркавання з іншага боку: «А што вы скажаце?» — кажа ён класнаму кіраўніку. Зноў пачынаецца абмеркаванне аднаго і таго ж, зноў даюць слова рэктару, інспектару, старэйшаму памочніку і зноў усе прыходзяць да той жа думкі. Мітрапаліт пачынае заходзіць з трэцяга боку: «А вось духаўнік што нам скажа?» І калі прапановы аб адлічэнні даходзяць да сваёй вяршыні, мітрапаліт прамаўляе такую фразу: «Так нашага ж роду...»

Калі ён гэта сказаў, я падумаў: ён — дваранін, мітрапаліт, манах... і раптам кажа пра гэтага хлапчука, які правініўся, як пра свайго сваяка... калі ў пасяджэннях Рады семінарыі ўдзельнічаў уладыка Філарэт, усе рашэнні былі міласцівымі.

Успамінаю люты 1999 года. Мы ехалі з мітрапалітам Філарэтам па Маскве на машыне ў Вялікі тэатр на ўрачысты сход, прысвечаны 70-годдзю Свяцейшага Патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі Аляксія II, дзе ўладыку трэба было прамовіць перад велізарнай аўдыторыяй кароткую віншавальную прамову. Мітрапаліт дастаў з кішэні невялікі лісток і сказаў: «Паслухай». І пачаў чытаць. З кожным словам, якое ён прамаўляў, у мяне адкрываўся рот: было ўражанне, быццам гэта прывітанне мітрапаліта Філарэта (Драздова) расійскаму імператару ў дзень яго інтранізацыі. Уладыка казаў пра радавод Патрыярха, і гэта было настолькі лаканічна, ярка, паўнаважна, што я сказаў: «Уладыка, аддайце мне гэты лісточак — гэта шэдэўр». Бо трэба разумець, што пісалася гэта напярэдадні ноччу. І такіх прыкладаў было мноства. Гэтак жа падчас педсаветаў ён мог накідаць чарнавік тэлеграмы Свяцейшаму Патрыярху аб выніках навучальнага года ў семінарыі.

Жыццё першага Патрыяршага Экзарха ўсяе Беларусі пры ўсім выглядзе афіцыйнай урачыстасці было па-сапраўднаму манаскім. Калі я ўпершыню зайшоў да яго ў келлю ў мітрапалічых пакоях Жыровіцкага манастыра на кансультацыю па дыпломнай працы, я нават не адразу зразумеў, дзе апынуўся. Гэта было невялікае памяшканне: два акна, пісьмовы стол з кнігамі, два крэслы для наведвальнікаў, а каля дзвярэй — гэта я заўважыў — калі выходзіў — малюсенькі ложак з такім жа малюсенькім дыванком на сцяне. І я не мог зразумець: няўжо на гэтым ложку, які памяшчаецца за адкрытымі дзвярыма, спіць мітрапаліт? А ў такой аскезе ён жыў усюды.

Паглядзіце на фатаграфіі з адлюстраваным царкоўным жыццём 70-х, 80-х, 90-х гадоў: сярод усёй гэтай сціплай рэчаіснасці, у сціплай абстаноўцы, і храмавай, і кабінетнай, у самых простых аблачэннях — быў ён. Ён усюды успрымаў гэтую сціпласць як дастатковасць, і ў гэтай сціпласці праяўлялася яго сіла. Сёння ўладыка мог служыць у аддаленым сельскім прыходзе, а на наступны дзень ён ужо ляцеў у Амерыку ці яшчэ куды, дзе сустракаўся са слаўнымі свету гэтага... і ў ім гэтая розніца не дысаніравала. Для яго было не важна, хто перад ім. Чалавек быў для яго іконай: яна можа быць ужо зацягнутая сажай, але гэта вобраз Божы.

У адзін з яго візітаў у Жыровічы мітрапаліт Філарэт дрэнна адчуваў сябе з-за дыябету, з цяжкасцю правёў лекцыі і нават не застаўся на абед. У манастырскім двары на шляху ў келлю да нас падышла згорбленая бабулечка гадоў васьмідзесяці «бацюшка, благаславі». «Бог благаславіць», — спыніўся мітрапаліт. Спытаўся ў яе імя, яна адказала, і гэта стала для яе штуршком да размовы. Бабуля пачала распавядаць, колькі ёй гадоў, адкуль яна прыехала, як у вайну страціла мужа, як пахавала сыноў... і мітрапаліт усё гэта слухаў, хоць яму было дрэнна, дзяліўся сваімі пасляваеннымі ўспамінамі і папрасіў у канцы яе малітваў: «Памаліся і ты за мяне, маці». — «А як тваё імя?» — «Філарэт».

Ён быў сапраўдным чалавекам, і ўсё ў ім было сапраўднае: сапраўдная хрысціянская любоў, сапраўдная вера. Для яго Царква не была замкнёнай, яна заўсёды была жыццём у Хрысце. І гэтае жыццё ў Хрысце тычылася ўсіх, хто сустракаўся на яго шляху. Ён быў сапраўдным ва ўсім і з усімі — напэўна, гэта галоўная яго якасць.

Гродзенская епархія/Church.by