Пошук

Выступленне Свяцейшага Патрыярха Кірыла на пасяджэнні Вышэйшага Царкоўнага Савета 11 лютага 2021 года

12 лютага 2021

11 лютага 2021 года пад старшынствам Свяцейшага Патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі Кірыла ў дыстанцыйным фармаце адбылося пасяджэнне Вышэйшага Царкоўнага Савета Рускай Праваслаўнай Царквы. Адкрываючы пасяджэнне, Свяцейшы Уладыка звярнуўся да ўдзельнікаў з уступным словам.

Вітаю ўсіх членаў Вышэйшага Царкоўнага Савета!

Мы адкрываем першае ў гэтым годзе пасяджэнне нашага Савета. На жаль, з-за эпідэміі нам не ўдалося правесці ўсе пасяджэнні, як гэта планавалася, але сёння мы правядзем з вамі чарговае пасяджэнне Вышэйшага Царкоўнага Савета, выкарыстоўваючы ўжо адпрацаваную мадэль дыстанцыйнага ўзаемадзеяння. Спадзяюся, ужо ў бліжэйшы час, па міласці Божай, мы ўсёж-такі вернемся да традыцыйнага спосабу зносін, тварам да твару. Менавіта з такім кантактамі часта бываюць звязаны самыя важныя і значныя моманты жыцця, і гэты спосаб зносін нічым не магчыма замяніць. Мяркую, кожны з нас, прайшоўшы праз вопыт пандэміі, звязаны з абмежаваннем магчымасцяў мець зносіны адзін з адным, яшчэ і яшчэ раз ацаніў, што азначае быць разам, што азначае тварам да твару абмяркоўваць праблемы, перадаваць непасрэдна адно аднаму свае думкі і свой вопыт.

Сёння мы прааналізуем шэраг пытанняў царкоўна-грамадскай парадку дня. Калі казаць пра царкоўна-грамадскі кантэкст, у якім развіваецца наша рэлігійнае жыццё, то неабходна адзначыць усе большы ўплыў Царквы на жыццё грамадства. Паводле сацыялагічных апытанняў, Царква ўваходзіць у тройку інстытутаў, якому грамадства давярае больш за ўсё. Але калі павялічваецца ўплыў Царквы на грамадства, то ўзрастае і супраціў гэтаму ўплыву. Часцей за ўсё гэта выяўляецца праз сацыяльныя сеткі, у якіх прадстаўлена досыць шмат матэрыялаў, накіраваных на паніжэнне ўзроўню даверу да Царквы. Усё гэта вельмі лагічна: чым мацней дзеянне, тым мацней процідзеянне; так і было на працягу ўсёй гісторыі.

Вядома, сёння няма ганенняў, падобных тым, ад якіх пакутавалі старажытныя хрысціяне або наш народ у першай палове ХХ стагоддзя. Тым не менш, ніхто не адмяняў той факт, што не ўсе людзі, не ўсе арганізацыі з энтузіязмам успрымаюць ўзрастаючую ролю Царквы, у тым ліку яе прысутнасць у інфармацыйнай прасторы. Вось чаму, калі мы цвяроза ацэньваем усё тое, што адбываецца ў сферы царкоўна-грамадскіх адносін, асабліва рэакцыю сродкаў масавай інфармацыі і Інтэрнэту на жыццё Царквы, то разумеем: не ўся крытыка ў адрас Царквы, з якой мы сутыкаемся, заслугоўвае таго, каб да яе прыслухоўвацца. Значная частка крытыкі правакуецца негатыўным стаўленнем да самога факту нашага сведчання ў інфармацыйнай прасторы.

Акрамя таго, варта сказаць, што ўзнікае ўсё больш і больш цэнтраў ўплыву на аўдыторыю, на грамадства. Калі раней такімі цэнтрамі ўплыву былі арганізацыі або асобныя выдатныя людзі, то сёння доступ да Інтэрнэту мае практычна кожны, і натуральна, што акрамя прызнаных, яркіх прадстаўнікоў грамадскасці, творчай інтэлігенцыі, у інфармацыйнай прасторы прысутнічаюць тысячы і тысячы іншых разумных, адукаваных людзей, і вельмі часта ў абмеркаванне тэмы Царквы залучаецца мноства ўдзельнікаў, якія па-рознаму адносяцца да царквы, — у тым ліку тых, хто валодае дарам слова і здольнасцю да пісьмовага і вуснага выражэння сваіх думак. Іншымі словамі, адкрытая інфармацыйная прастора Царкве дае новыя магчымасці, якімі мы ў той ці іншай меры карыстаемся; але ў той жа інфармацыйнай прасторы прысутнічаюць і іншыя ўдзельнікі. Значыць, новыя спосабы камунікацыі прадастаўляюць магчымасці не толькі для царкоўнай пропаведзі, але і для адмоўнай рэакцыі на нашу прысутнасць у грамадстве, у інфармацыйнай прасторы. Таму мы, браты, павінны заставацца спакойнымі ў тым сэнсе, што не адбываецца нічога такога, што выходзіць за межы лагічнага развіцця падзей. Яшчэ раз падкрэслю: чым мацней наша сведчанне, тым мацней будзе супраціўленне.

Можна сказаць і пра тое, што ў сучасным грамадстве рэанімуюцца, на жаль, нейкія стэрэатыпы атэістычнай прапаганды, якія прыйшлі з мінулага. Гэта таксама натуральна; але складанасць сітуацыі заключаецца ў тым, што не толькі ажываюць рудыменты старой атэістычнай прапаганды, але і ўзнікаюць новыя ідэалагічныя штампы, якія спараджаюцца секулярнай філасофіяй і секулярным ладам жыцця, якія часам становяцца прыладай барацьбы з Царквой.

Цалкам відавочна, што ва ўмовах фрагментацыі грамадскай свядомасці і медыя вялікае значэнне мае сёння публічная дзейнасць кожнага святара, кожнай царкоўнай структуры. Супрацьстаяць вельмі значнаму распаўсюджванню негатыву ў адрас Царквы ў інфармацыйнай прасторы даволі складана, калі абмяжоўвацца толькі цэнтральнымі інфармацыйнымі органамі Царквы, няхай гэта будзе перыядычныя выданні, тэлебачанне ці радыё. Прама скажу, што вялікую станоўчую ролю ў фарміраванні рэальнага вобразу Царквы — спадзяюся, прывабнага — іграюць нашы сінадальныя ўстановы. Хацеў бы асабліва падзякаваць нашаму Сінадальнаму аддзелу па царкоўнай дабрачыннасці і сацыяльнаму служэнню за актыўную сацыяльную дзейнасць, валанцёрскую працу, якая ажыццяўляецца ва ўмовах пандэміі і вельмі добразычліва ўспрымаецца нашым грамадствам, што знаходзіць сваё адлюстраванне ў СМІ. Я невыпадкова адзначыў ролю нашага сацыяльнага аддзела, хоць, вядома, свой уклад уносіць практычна кожны Сінадальны аддзел. Але найбольшы ўклад уносяць наша духавенства, наш веруючы люд, нашы праваслаўныя актывісты.

Развіваючы хрысціянскае сведчанне ў цяперашніх умовах, варта надаць асаблівае значэнне нашай місіі ў сацыяльных сетках. Сёння мы будзем пра гэта казаць, але я проста скажу, рэзюмуючы ўсё, што ўбачыў, адчуў, знаёмячыся з удзелам духавенства ў сацыяльных сетках. Вельмі няпроста даць сярэнюю ацэнку нашага ўдзелу ў гэтай сферы дзейнасці. Нароўні з бліскучымі прыкладамі працы ў сацыяльных сетках і Інтэрнэце мы маем таксама вопыт вельмі няўмелай прысутнасці. У выніку на тыя ці іншыя заявы святароў абвальваецца магутная крытыка; часам вобраз святара, заяўлены ў інтэрнэт-прасторы, не адпавядае ідэалу, які сфарірмаваўся ў культурнай традыцыі нашага народа.

Але ў любым выпадку мы павінны памятаць, што духавенства так ці інакш прысутнічае ў гэтай прасторы, і, думаю, наша задача заключаецца ў тым, каб дапамагчы святарам не рабіць памылак, утрымаць іх ад тых дзеянняў і слоў, адмоўны ўплыў якіх на аўдыторыю вельмі добра заўважны ўсім, акрамя, на жаль, саміх «размаўляючых галоў» у камілаўках або клобуках.

З-за чаго гэта адбываецца? Ад завышанай ганарлівасці, якая фарміруецца, у тым ліку, у нашым царкоўным асяроддзі. Бо святар — гэта той, хто прапаведуе. Добра ці дрэнна, але ён звяртаецца да аўдыторыі, вялікай або малой, яго слухаюць, і ў храме ніхто яму не пярэчыць. Святар прывык казаць ex cathedra, гэта значыць з кафедры, што не прадугледжвае дыскусіі і пярэчанняў. У свядомасці святара фарміруецца нейкі прынцып «я кажу — астатнія слухаюць», і таму бывае такой балючай рэакцыя некаторых нашых святароў на адмоўныя водгукі ў Інтэрнэце. Мы павінны памятаць, што хрысціянская пропаведзь, нават ідэальная, прыкладам якой было апостальскае слова (не кажучы ўжо пра пропаведзі недасканалай з культурнага, багаслоўскага або эстэтычнага пункту гледжання), заўсёды сустракала супраціленне і непрыманне, таму разлічваць выключна на апладысменты ня варта.

І вось яшчэ пра што трэба сказаць. Калі Царква выйшла ў грамадскую прастору пасля доўгіх гадоў знаходжання ў атэістычным асяроддзі, пасля доўгіх гадоў маўчання, многія з увагай, з велізарным даверам слухалі слова Царквы, — таму што гэта было ў навінку, таму што гэта быў альтэрнатыўны пункт гледжання, таму што гэта выпадала з навязаннай, якая надакучыла ўсім, ідэалагічнай сістэмы. Гэта быў сапраўды свежы голас, таму да Царквы прыслухоўваліся, падавалі любыя аўдыторыі, запрашалі выступаць і перад моладдзю, і на тэлебачанне, і на радыё і гэтак далей. Але не магу сказаць, што першая хваля прысутнасці Царквы была абсалютна станоўчай. У нейкім сэнсе яна дэзарыентавала некаторых святароў, якія выступалі ад імя Царквы, — таму што не ўсе вытрымалі спакусу папулярнасці. А калі папулярнасць пачала зніжацца, у некаторых сталі ўзнікаць комплексы, імкненне вярнуць сабе папулярнасць усімі сродкамі і спосабамі. Хваравітае ўспрыманне таго, што аўдыторыя скарачаецца, часам прыводзіць людзей у расах да не зусім правільных паводзін, у тым ліку ў інфармацыйнай прасторы.

І вось яшчэ якія тэмы хацелася б закрануць. Усё, што мы гаворым як служыцелі Царквы, ці то ў храме або ў якіх-небудзь аўдыторыях, усё, што мы адрасуем людзям праз інфармацыйную прастору, павінна мець толькі адну мэту — спасенне людзей. Таму мы павінны захоўваць нейкае пільнасць і здольнасць крытычна ацэньваць свае словы, у тым ліку з пункту гледжання магчымага ўплыву на духоўны стан нашай аўдыторыі. Калі святар становіцца актыўным удзельнікам разлютаваных спрэчак на грамадска-палітычныя тэмы, калі ён губляе разуменне таго, на чым павінен быць зроблены акцэнт у яго звароце да людзей, і ператвараецца ў палітычнага каментатара, ён прыносіць больш шкоды, чым карысці.

Яшчэ і яшчэ раз хацеў бы сказаць пра тое, што наша сацыяльная канцэпцыя да гэтага часу не састарэла; у прыватнасці, не састарэлі сфармуляваныя ў ёй прынцыпы ўдзелу Царквы ў палітычным працэсе. Думаю, сёння мы павінны асабліва ахоўваць гэтыя прынцыпы і захоўваць нейкаю стрыманасць, не ўключацца ў палітычныя дыскусіі, а калі такая неабходнасць узнікае, то толькі для таго каб абараніць духоўныя і маральныя асновы чалавечага жыцця. Калі ж мы пачынаем даваць палітычныя ацэнкі таго, што адбываецца, то робім вялікую памылку. Не трэба лічыць, што наш абавязак — падхопліваць модныя тэндэнцыі, прытрымлівацца больш папулярнага у пэўных колах, напрыклад, сярод гарадской інтэлігенцыі, пункту гледжання. Наша задача заключаецца ў тым, каб не дапусціць варожасці паміж людзьмі. Выступаючы на адным баку барыкады як бы ад імя Царквы, мы адштурхоўваем ад Царквы тых, хто па іншы бок барыкады. А і там, і там — наш народ; і там, і там — наша паства. Таму тое, пра што я кажу, — гэта не ўхіленне ад праблемы, не спроба схаваць галаву ў норку або пад крыло, не праява страху, а пачуццё пастырскай адказнасці за наш народ. Царква нясе адказнасць за ўсіх — за правых, за левых, і мы павінны знаходзіць правільныя словы, якія ні ў якім разе не павінны распальваць канфлікт.

Рэвалюцыі пачатку XX стагоддзя павінны былі нас шмат чаму навучыць. Наогул, пакаленне духавенства, да якога я належу, было навучана гэтым вопытам, таму што па ўзросце мы бліжэй да тых падзей, чым цяперашняе маладое пакаленне. Царква не павінна адмаўляцца ад пастырскай працы з людзьмі, якія стаяць па іншы бок канфлікту. Царква не павінна пераставаць быць і для іх маці. Вядома, мы не павінны дамагацца такога стаўлення да Царквы як да маці за кошт небяспечных кампрамісаў, тым больш за кошт здрады праўдзе, але мы павінны навучыцца несці праваслаўную хрысціянскую ісціну ў грамадства такім чынам, каб не ўзмацняць падзел, каб працаваць на пераадоленне падзелаў, а самае галоўнае — працаваць на тое, каб людзі прыйшлі да Хрыста. Таму што калі людзі прыйдуць да Хрыста, то яны самі пераадолеюць тыя падзелы, якія могуць быць небяспечнымі для іх духоўнага жыцця і для жыцця грамадства.

Мне хацелася сказаць усе гэтыя словы, таму што я нешта бачыў, нешта чуў, нешта параніла маё сэрца. І я вельмі спадзяюся, што мы ўсе, усведамляючы нашу агульную адказнасць за пастырскую працу з грамадзянамі Расіі і не толькі з імі, але і наогул з нашай паствай, будзем рабіць усё для таго, каб дапамагаць людзям захаваць сябе ва ўмовах палітычных турбуленцый, не разбурыць сваю веру, але, наадварот, умацавацца ў веры, каб наш удзел дазволіў знізіць градус канфрантацыі.

Яшчэ раз хачу сказаць: у якую страшную бездань былі абрынутыя наша краіна і наш народ у выніку канфрантацыі пачатку XX стагоддзя! Таму, застаючыся самімі сабой, застаючыся здольнымі казаць праўду, застаючыся тымі, хто абавязаны захоўваць пастырскае стаўленне да таго, што адбываецца, мы павінны, мае дарагія браты, усведамляць велізарную адказнасць Царквы ў цяперашні час і рабіць усё для таго, каб пераадольваліся канфлікты, якія сёння прысутнічаюць у нашым грамадстве, каб людзі, якія прытрымліваюцца розных палітычных пунктаў гледжання, не гублялі здольнасць жыць і працаваць разам.

На гэтым я скончу сваё ўступнае слова.

Патрыярхія.ру / Church.by